Συλλογή και αποθήκευση σπόρων από λαχανικά

Όσοι ασχολούνται με τη γη είναι μαθημένοι στη συλλογή και αποθήκευση σπόρων. Κάποιος που τώρα κάνει τα πρώτα του βήματα με την κηπουρική πολύ πιθανών να αναρωτιέται πως θα συλλέξει σπόρους, καθώς πολλά πράγματα δεν είναι αυτονόητα.

Η αποθήκευση και η διατήρηση σπόρων από τις δικές μας καλλιέργειες είναι ένας οικονομικός τρόπος για να διαιωνίσουμε τις αγαπημένες μας ποικιλίες από έτος σε έτος.

Πως παράγονται οι σπόροι

Σπόροι παράγονται απ’ όλα τα φυτά και λουλούδια είτε είναι οικόσιτα είτε ελεύθερα στη φύση. Ένα ετήσιο φυτό φυτρώνει, αναπτύσσεται, ανθίζει, παράγει σπόρο και κλείνει το βιολογικό του κύκλο μέσα σε μια καλλιεργητική περίοδο.

Εφόσον παρατηρήσουμε αυτόν τον κύκλο γνωρίζουμε πότε ανθίζει το φυτό, πότε το άνθος μετατρέπεται σε σπόρο και πότε ο σπόρος ωριμάζει και μπορούμε να τον συλλέξουμε.

Η δική μας φροντίδα λοιπόν είναι να μαζέψουμε αυτούς τους σπόρους πριν ο άνεμος τους παρασύρει και πέσουν στο χώμα και σαπίσουν, ή γίνουν τροφή για τα πουλιά και διάφορα άλλα ζώα.

Η συλλογή σπόρων είναι μια πολύ απλή διαδικασία που ακολουθεί κάποιους βασικούς κανόνες για όλα τα φυτά.

Βασικές συμβουλές για την αποθήκευση σπόρων

• Συλλέγουμε σπόρο από τα πιο υγιή, καλαίσθητα και πιο παραγωγικά φυτά. Συνιστάται να τα έχουμε σημαδεμένα με μια κορδέλα. Δεν αποθηκεύουμε σπόρους από φυτά αδύναμα.
• Προσπαθούμε να συλλέγουμε σπόρο από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό φυτών μιας ποικιλίας, τουλάχιστον από 6-12 φυτά, και σε περισσότερα στάδια παραγωγής (αρχή, μέση και τέλος καρποφορίας). Με αυτόν τον τρόπο έχουμε μεγαλύτερες πιθανότητες να διατηρήσουμε όλα τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας.
• Όταν καλλιεργούμε μια ποικιλία είναι βασικό να φυλάμε μια μικρή ποσότητα από το σπόρο για την περίπτωση που η καλλιέργεια μας καταστραφεί για οποιοδήποτε λόγο.
• Δεν μαζεύουμε σπόρους από φυτά μετά από την πρωινή υγρασία ή μετά από βροχή. Το ιδανικό είναι να γίνει το μάζεμα των σπόρων το απόγευμα.
• Αφήνουμε τους καρπούς να ωριμάσουν τελείως και μαζεύουμε τους πρώτους που θα ωριμάσουν. Παίρνουν τους περισσότερους χυμούς του φυτού, έχουν τα καλύτερα χαρακτηριστικά της ποικιλίας και δεν κινδυνεύετε να τους χάσετε από το κρύο ή από μετέπειτα αρρώστιες.
• Δεν αφήνουμε τους σπόρους για μεγάλη διάρκεια πάνω στο φυτό από τότε που έχουν ωριμάσει καθώς κινδυνεύουν από αρρώστιες και έντομα.
• Οι σπόροι δεν πρέπει να ξεραίνονται απευθείας στον ήλιο και γενικότερα σε θερμοκρασίες μικρότερες από 25-30 βαθμούς Κελσίου.
• Αποθηκεύουμε τους σπόρους αμέσως μετά την διαδικασία ξήρανσης, σε γυάλινα ή πλαστικά αεροστεγής δοχεία για να αποφευχθεί την υγρασία.
• Δεν παραλείπουμε να κρατήσουμε στοιχεία για τους σπόρους που έχουν αποθηκευτεί, όπως όνομα, ποικιλία και ημερομηνία συλλογής. Είναι αρκετά εύκολο να ξεχαστούν αυτές οι λεπτομέρειες μέχρι την επόμενη σπορά.

Είδη Λαχανικών

Ανάλογα το είδος λαχανικού, πραγματοποιούνται και διαφορετικά βήματα για τη συλλογή των σπόρων.

Φασόλια και Μπιζέλια

Το να συλλεχθούν σπόροι από φασόλια είναι μια πολύ εύκολη διαδικασία. Τα φασόλια συνήθως αυτο-γονιμοποιούνται εκτός και αν αναπτύσσονται δίπλα-δίπλα με μια άλλη ποικιλία φασολιών. Απομονώνουμε τις διαφορετικές ποικιλίες με μια απόσταση τουλάχιστον 3 μέτρων.

Αφήνουμε τα φασόλια που θέλουμε να κρατήσουμε για σπόρο πάνω στο φυτό μέχρι να ξεραθούν εντελώς και το περίβλημα τους να γίνει καφετί.. Όταν έχει υγρασία, θα χρειαστεί να μαζέψουμε τους λοβούς και να τους στεγνώσουμε σε εσωτερικό χώρο. Μόλις στεγνώσουν θα γίνουν εύθραυστοι, και τότε μπορούμε να ανοίξουμε το κέλυφος με τα χέρια και να τους μαζέψουμε.

Οι σπόροι του αρακά (μπιζέλι) μπορούν να αποθηκευτούν χρησιμοποιώντας την ίδια τεχνική.

Κολοκύθα

Η συγκομιδή της κολοκύθας πρέπει να γίνει όταν είναι ώριμη και επιτόπου να αποθηκευτεί για τουλάχιστον ένα μήνα ώστε οι σπόροι να ωριμάσουν πλήρων προτού συλλεχθούν. Ανοίγουμε στη μέση τη κολοκύθα και ξύνουμε με ένα κουτάλι τους σπόρους. Ξεπλένουμε τους σπόρους και τους αφήνουμε σε μια χαρτοπετσέτα για τρεις βδομάδες μέχρι ο σπόρος γίνει αρκετά ξηρός.

Μαρούλι

Για την αποθήκευση σπόρων μαρουλιού θα πρέπει να απομονωθούν οι διαφορετικές ποικιλίες σε μια απόσταση μεγαλύτερη των τριών μέτρων. Η συγκομιδή σπόρων από ένα μαρούλι που είναι ανάμεσα σε πολλές άλλες ποικιλίες δεν εγγυάται ότι θα καλλιεργήσουμε αργότερα την ακριβώς ίδια ποικιλία από την οποία έγινε η συλλογή των σπόρων.

Επιλέγουμε τα καλοσχηματισμένα μαρούλια και μαζεύουμε τις κορυφές τους δυο με τρεις βδομάδες μετά την άνθιση τους. Τα μεμονωμένα κεφάλια θα ωριμάσουν σε διαφορετικούς χρόνους, κάτι το οποίο καθιστά τη συγκομιδή μεγάλης ποσότητας σπόρου κάτι αρκετά δύσκολο. Συλλέγουμε τους σπόρους κουνώντας καθημερινά τα ανθισμένα κεφάλια σε μια χάρτινη σακούλα.

Αν αυτή η μέθοδος σας φαίνεται χρονοβόρα υπάρχει και εναλλακτική. Στα μέσα της περιόδου ωρίμανσης κόβουμε μια κορυφή μαρουλιού και το τοποθετούμε σε εσωτερικό μέρος χωρίς υγρασία για μια βδομάδα περίπου. Έπειτα τρίβουμε με τα χέρια για να αφαιρεθούν όλοι οι σπόροι.

Κρεμμύδι

Το κρεμμύδι έχει δυο στάδια παραγωγής. Από τον σπόρο σε κοκκάρι και από κοκκάρι σε κρεμμύδι. Ο σπόρος του κρεμμυδιού είναι μικρός σε μέγεθος και μαύρος, και είναι πολύ εύκολο να τον διακρίνουμε και να συλλεχθεί.

Όταν φυτευτεί το κρεμμύδι πάνω από το έδαφος αναπτύσσεται ένας βλαστός ο οποίος στην άκρη του φέρει ένα άσπρο στρογγυλό άνθος. Αν δεν βγάλουμε το κρεμμύδι από το έδαφος, σε λίγο καιρό θα διακρίνουμε στο εσωτερικό του άνθους κάποια μικρά μαύρα σποράκια..

Όταν το άνθος ξεραθεί, το κόβουμε και παίρνουμε τα σποράκια αυτά. Τα αφήνουμε κάποιες μέρες να στεγνώσουν και έπειτα τα αποθηκεύουμε σε μέρος που δεν έχει υγρασία.

Μελιτζάνα

Για να γίνει συλλογή σπόρων από μια μελιτζάνα, θα πρέπει να περιμένουμε έως ότου έχει περάσει το στάδιο που είναι για έτοιμη για φάγωμα. Θα πρέπει να έχει σκληρύνει το περίβλημα τους και το χρώμα να έχει γίνει θαμπό.

Κόβουμε τη μελιτζάνα στη μέση και απομακρύνουμε τη σάρκα από τους σπόρους. Απλώνουμε τους σπόρους σε μια χαρτοπετσέτα και τους αφήνουμε να στεγνώσουν σε θερμοκρασία δωματίου. Έπειτα τους αποθηκεύουμε σε γυάλινο βάζο το οποίο δεν το ανοίγουμε παρά μόνο όταν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε τους σπόρους.

Πιπεριές

Αφήνουμε μερικές πιπεριές πάνω στα φυτά μέχρι να ωριμάσουν τελείως. Θα το καταλάβουμε όταν αρχίσουν να ζαρώνουν. Στη συνέχεια κόβουμε τις πιπεριές και τις ανοίγουμε στα δύο με κοφτερό μαχαίρι. Αφαιρούμε τους σπόρους και τους αφήνουμε σε μια χαρτοπετσέτα για να στεγνώσουν. Εφ’ όσον οι πιπεριές είναι καυτερές φοράμε γάντια.

Οι σπόροι πρέπει να είναι μαύροι, μπεζ ή κιτρινωποί. αν είναι λευκοί δεν είναι ώριμοι. Στεγνώνουμε τους σπόρους σε εσωτερικό χώρο για δύο με τρεις εβδομάδες και έπειτα τους αποθηκεύουμε. Για μακροχρόνια αποθήκευση συνιστάται το βάζο.

Ντομάτα

Η ντομάτα από την οποία θα επιλέξουμε να κρατήσουμε σπόρους θα πρέπει να έχει καλοσχηματισμένους καρπούς απαλλαγμένους από ασθένειες, καθώς και να μας εντυπωσιάζει και ως προς τη γεύση της. Προτιμότερο είναι να επιλέξουμε σπόρο από ένα φυτό το οποίο είναι υγιές και έχει ζωηρά χρώματα ώστε τα φυτά που θα παραχθούν να έχουν καλά γονίδια και ικανοποιητική ανάπτυξη.

Επιλέγουμε λοιπόν μια ώριμη ντομάτα την οποία θα αφαιρέσουμε από το φυτό. Την τοποθετούμε σε ένα πιατάκι και στην συνέχεια την τεμαχίζουμε στη μέση. Συνιστάται να κοπεί με αυτόν τον τρόπο καθώς θα είναι ευκολότερο να απομακρυνθούν οι σπόροι σε αντίθεση με το αν η ντομάτα κοπεί κάθετα.

Σε κάποιες μικρόκαρπες ποικιλίες ντομάτας όπως τα ντοματίνια, οι σπόροι είναι συγκεντρωμένοι σε ένα σημείο που μπορούμε τους αποσπάσουμε με μια κίνηση χωρίς να διαλυθεί η σάρκα της ντομάτας.

Αφού κόψουμε την ντομάτα, με ένα κουτάλι θα απομακρύνουμε τα σπόρια και θα τα τοποθετήσουμε σε ένα ποτήρι το οποίο θα έχουμε γεμίσει με χλιαρό νερό. Έπειτα τοποθετούμε το ποτήρι με τους σπόρους σε κάποιο σημείο μέσα στο σπίτι όπου δεν έχει κρύο.

Θα βοηθήσει αρκετά το ανακάτεμα δυο φορές την ημέρα. Εφόσον παρατηρηθεί ένα στρώμα μούχλας στην επιφάνεια δεν είναι κάτι το ανησυχητικό, ωστόσο θα πρέπει να αφαιρούμε το νερό και να γεμίζουμε το ποτήρι πάλι με φρέσκο Η διαδικασία ονομάζεται ζύμωση και δεν θεωρείται απαραίτητη, παρ’ όλα αυτά είναι μια φυσική διαδικασία που μας εγγυάται την καλή υγεία των σπόρων και συνεπώς την αυξημένη πιθανότητα βλαστικότητας τους.

Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της ζύμωσης ξεπλένουμε τα σπόρια και τα καθαρίζουμε με ένα σουρωτήρι έως ότου αφαιρεθούν όλα τα υπολείμματα από πάνω τους. Έπειτα τα αφήνουμε για περίπου μια βδομάδα να στεγνώσουν. Χρειάζονται ανακάτεμα μια φορά την ημέρα ώστε να στεγνώσουν όλες οι πλευρές το ίδιο. Θα βεβαιωθούμε ότι η διαδικασία αποξήρανσης των σπόρων της ντομάτας έχει τελειώσει όταν οι σπόροι θα κινούνται με ευκολία και δεν θα κολλάνε μεταξύ τους.

Μπορούμε να τους αποθηκεύσουμε σε βάζο ή ακόμα και σε χάρτινη ή πλαστική συσκευασία. Εάν επιλέξουμε πλαστική συσκευασία, πρέπει να σιγουρευτούμε πως έχουν στεγνώσει αρκετά καλά καθώς το παραμικρό ίχνος υγρασίας μπορεί να καταστρέψει και να σαπίσει όλους τους σπόρους..

Αγγούρι

Τα αγγούρια που θα χρησιμοποιηθούν για συλλογή σπόρων θα πρέπει να περάσουν το στάδιο κατά το οποίο θα μπορούσαν να φαγωθούν. Το αγγούρι μόλις ωριμάσει αλλάζει χρώμα και γίνεται μαλακό.

Σε αυτό το στάδιο το απομακρύνουμε από το φυτό και το κόβουμε κατά μήκος. Με ένα κουτάλι αφαιρούμε τη σάρκα που περιέχει τους σπόρους και τα τοποθετούμε σε ένα πλαστικό τάπερ ή βάζο. Προσθέτουμε νερό αρκετό για να καλύψει λίγο τους σπόρους και τη σάρκα. Ανακατεύουμε το μίγμα για 2 με 3 μέρες, μια φορά την ημέρα. Έπειτα απομακρύνουμε ένα στρώμα που μοιάζει με μούχλα που θα έχει δημιουργηθεί. Όταν οι σπόροι στεγνώσουν τους τοποθετούμε σε γυάλινο βάζο μέσα στο ψυγείο για δυο μέρες ώστε να εξουδετερωθούν τυχόν υπολείμματα μούχλας.

πηγή